husyn
Doktor
ISLAH YÖNTEMLERİ
Kenevir yetiştirme yöntemleri yıllar boyunca gelişen modern yetiştirme teknikleriyle, artan ve değişen üretici ve tüketici talepleri doğrultusunda geliştirilmiştir (De Meijer, 1995; Ranalli, 2004; Ranalli ve Venturi, 2004). Genellikle dişi ve erkek çiçekleri farklı bitkilerde (dioik) olması nedeniyle, doğal olarak yabancı tozlanan tek yıllık bir C3 bitkisidir. Dolayısıyla tüm kenevir çeşitleri devamlı olarak heterozigotik yapı oluşturarak, sürekli değişim gösterirler. Bu nedenle, ıslah çalışmaları açısından kenevirde tozlaşmanın kontrolü önemli bir konudur. Dioik kenevir popülasyonunda dişi bitkiler her zaman çapraz tozlanır. Seçilen bir tozlayıcı ile melez çeşitlerin üretilmesi için kullanılabilen tamamı erkek popülasyonlar mevcuttur. Monoik kenevir çeşidi durumunda ise, erkek ve dişi çiçekler aynı bitkinin farklı dallarında olup, tozlaşması böcek veya rüzgarla olmaktadır. Kenevir gibi yabancı tozlanan bir bitki türü, üç aşamadan oluşan özel bir ıslah yaklaşımı gerektirir (Posselt, 2010):
1. Bitkideki doğal varyasyonu araştırmak ve amaca uygun temel bir popülasyon oluşturmak,
2. Seleksiyon yoluyla farklı anaç bitkiler oluşturmak ve bir ıslah popülasyonu oluşturmak için tekrarlanan seçimlerle popülasyonu iyileştirmek,
3. Kültür çeşitlerini geliştirmek ve test etmek.
Mevcut kenevir çeşitleri; (1) Standart “açık tozlaşmış” çeşitler ve (2) Melezleme ıslahı (farklı ıslah yöntemleriyle seçilen bireyler arasında yapılan kontrollü tozlaştırma) yoluyla kültür çeşitlerinin elde edilmesi suretiyle geliştirilmiştir. Kenevir ıslahında kullanılan yöntemler:
1. Seleksiyon Islahı
a. Klon Seleksiyon
b. Toptan/Toplu/Kitlesel Seleksiyon
c. Teksel Seleksiyon
d. Markör Destekli Seleksiyon
2. Melezleme Islahı
a. Türler/Çeşitler arası Melezleme
b. Melez/Hibrit/F1 (Heterozis) Islahı
c. Geriye Melezleme Islahı
3. Sentetik Çeşit Üretimi
4. Mutasyon Islahı
5. Poliploidi Islahı
6. Biyoteknolojik Yöntemler ile Islah
a. In-vitro Çoğaltım
b. Embriyo Kültürü
c. Haploid Tekniği
d. Somaklonal Varyasyon
e. Somatik Melezleme
f. Gen Aktarımı
Kenevir yetiştirme yöntemleri yıllar boyunca gelişen modern yetiştirme teknikleriyle, artan ve değişen üretici ve tüketici talepleri doğrultusunda geliştirilmiştir (De Meijer, 1995; Ranalli, 2004; Ranalli ve Venturi, 2004). Genellikle dişi ve erkek çiçekleri farklı bitkilerde (dioik) olması nedeniyle, doğal olarak yabancı tozlanan tek yıllık bir C3 bitkisidir. Dolayısıyla tüm kenevir çeşitleri devamlı olarak heterozigotik yapı oluşturarak, sürekli değişim gösterirler. Bu nedenle, ıslah çalışmaları açısından kenevirde tozlaşmanın kontrolü önemli bir konudur. Dioik kenevir popülasyonunda dişi bitkiler her zaman çapraz tozlanır. Seçilen bir tozlayıcı ile melez çeşitlerin üretilmesi için kullanılabilen tamamı erkek popülasyonlar mevcuttur. Monoik kenevir çeşidi durumunda ise, erkek ve dişi çiçekler aynı bitkinin farklı dallarında olup, tozlaşması böcek veya rüzgarla olmaktadır. Kenevir gibi yabancı tozlanan bir bitki türü, üç aşamadan oluşan özel bir ıslah yaklaşımı gerektirir (Posselt, 2010):
1. Bitkideki doğal varyasyonu araştırmak ve amaca uygun temel bir popülasyon oluşturmak,
2. Seleksiyon yoluyla farklı anaç bitkiler oluşturmak ve bir ıslah popülasyonu oluşturmak için tekrarlanan seçimlerle popülasyonu iyileştirmek,
3. Kültür çeşitlerini geliştirmek ve test etmek.
Mevcut kenevir çeşitleri; (1) Standart “açık tozlaşmış” çeşitler ve (2) Melezleme ıslahı (farklı ıslah yöntemleriyle seçilen bireyler arasında yapılan kontrollü tozlaştırma) yoluyla kültür çeşitlerinin elde edilmesi suretiyle geliştirilmiştir. Kenevir ıslahında kullanılan yöntemler:
1. Seleksiyon Islahı
a. Klon Seleksiyon
b. Toptan/Toplu/Kitlesel Seleksiyon
c. Teksel Seleksiyon
d. Markör Destekli Seleksiyon
2. Melezleme Islahı
a. Türler/Çeşitler arası Melezleme
b. Melez/Hibrit/F1 (Heterozis) Islahı
c. Geriye Melezleme Islahı
3. Sentetik Çeşit Üretimi
4. Mutasyon Islahı
5. Poliploidi Islahı
6. Biyoteknolojik Yöntemler ile Islah
a. In-vitro Çoğaltım
b. Embriyo Kültürü
c. Haploid Tekniği
d. Somaklonal Varyasyon
e. Somatik Melezleme
f. Gen Aktarımı
